αυτοεκτίμηση 15 Ιαν 2020

από την Ελευθερία Μπίκου

Σχολική Ψυχολόγος, απόφοιτος Α.Π.Θ.

Η αυτοεκτίμηση είναι ένας βασικός παράγοντας για ό,τι συμβαίνει εντός και μεταξύ των ανθρώπων. Είναι, σύμφωνα και με την Αμερικανίδα συγγραφέα και ψυχοθεραπεύτρια Virginia Satir, ένα από τα συστατικά που επενεργούν στην οικογενειακή εμπειρία και μπορεί να φέρει πολύ δυστυχία ή ευτυχία στα μέλη της.

Photo by Myles Tan on Unsplash

Πρόκειται για την ικανότητα να δίνω αξία στον εαυτό μου και να τον μεταχειρίζομαι με αξιοπρέπεια, αγάπη και αλήθεια. Αυτά τα συναισθήματα και οι ιδέες που έχω για εμένα εξωτερικεύονται και στη συμπεριφορά μου. Όταν αγαπώ τον εαυτό μου και μου αρέσει, έχω μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσω τη ζωή με ειλικρίνεια και ακεραιότητα. Η αγάπη, η υπευθυνότητα και η στοργή πηγάζουν από μέσα μου χωρίς δυσκολία. Ακτινοβολώ δύναμη και ελπίδα. Όσο πιο πολύ εκτιμάω εαυτό μου, τόσο λιγότερα απαιτώ από τους άλλους, τόσο περισσότερο τους εμπιστεύομαι, αναγνωρίζω την αξία τους και τους σέβομαι, φέρομαι τρυφερά και κατάλληλα, και φτιάχνω στέρεες σχέσεις.

Το μέρος όπου το παιδί μπορεί να αναπτύξει ένα τέτοιο αίσθημα αυταξίας και να πάρει δυνάμεις για να αντιμετωπίσει τον κόσμο, δεν είναι λοιπόν άλλο από την οικογένεια. Η V. Satir μάλιστα χρησιμοποιεί μια πολύ ωραία λέξη για τους γονείς, τους αρχιτέκτονες της οικογένειας: ανθρωποπλάστες!

Πώς είναι λοιπόν μία οικογένεια που μπορεί να καταφέρει κάτι τέτοιο για τα μέλη της; Είναι γεμάτη ζωντάνια, ζεστασιά και γνησιότητα. Τα άτομα δείχνουν την κατανόηση και το σεβασμό τους στη ζωή. Τα μέλη της μπορούν να ακουμπούν το ένα το άλλο και δείχνουν την αγάπη και τη στοργή τους, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Αισθάνονται ελεύθερα να πουν πώς νιώθουν, φέρονται ανοιχτά και ακούνε με ενδιαφέρον. Η συμπεριφορά των γονιών ταιριάζει με τα λόγια τους. Κάνουν σχέδια. Δέχονται τις αλλαγές σαν κομμάτι της ζωής και προσπαθούν να τις χρησιμοποιήσουν δημιουργικά, κάνοντας την οικογένειά τους ακόμα πιο στοργική. Μέσα σε αυτήν την οικογένεια τα παιδιά παίρνουν το μήνυμα ότι η ανθρώπινη ζωή και τα ανθρώπινα συναισθήματα είναι πιο σημαντικά από οτιδήποτε άλλο.

Photo by Jeniffer Araújo on Unsplash

Το μωρό όταν έρχεται στον κόσμο στηρίζεται στις εμπειρίες του με τους ανθρώπους για την αξία του. Στα πρώτα χρόνια η αυτοεκτίμηση αντλείται σχεδόν αποκλειστικά από τα ψυχικά αποθέματα της οικογένειας. Έπειτα στο σχολείο, τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα, αλλά η οικογένεια παραμένει βασικός παράγοντας. Εξωτερικές δυνάμεις τείνουν να ενδυναμώσουν τα συναισθήματα αξίας ή αναξιότητας που το παιδί ήδη έχει μάθει. Το γεμάτο αυτοπεποίθηση παιδί, μπορεί να ξεπεράσει πολλές δυσκολίες με τους συνομήλικους του.

Ας εξετάσουμε κάποιες ιδέες για το πώς τα παιδιά μας θα αναπτύξουν αυτοεκτίμηση:

  • Ο τρόπος με τον οποίο πιάνω ένα παιδί, ήδη από όταν είναι βρέφος, συμβάλλει στην αυτοεκτίμησή του. Πώς θα αισθανόμουν αν με έπιαναν έτσι; Η κάθε λέξη, η κάθε έκφραση του προσώπου, η κάθε χειρονομία στέλνει ένα μήνυμα στο παιδί για το πόσο αξίζει. Ο Alvin Price έχει πει χαρακτηριστικά: «Οι γονείς πρέπει να γεμίζουν τόσο πολύ το απόθεμα αυτοπεποίθησης του παιδιού τους, ώστε ο υπόλοιπος κόσμος να μην καταφέρει ποτέ να το αδειάσει».
  • Ακούω με προσοχή και επικυρώνω τα συναισθήματά του παιδιού. Κατανοώ τις ανάγκες που βρίσκονται κάτω από τα γεγονότα της καθημερινής ζωής και δημιουργώ ευκαιρίες για στενότερους δεσμούς. Εκφράζω την αγάπη μου.
  • Ενθαρρύνω την ελευθερία του παιδιού να σχολιάζει και να ρωτάει, ώστε να μπορεί να γνωρίζει τι συμβαίνει. Κρατάω την επικοινωνία ανοιχτή και καθαρή.
  • Ενθαρρύνω το παιδί να αποδέχεται και να τιμάει όλα τα κομμάτια του εαυτού του. Δείχνω τα κοινά σημεία με τους άλλους και παράλληλα αποδέχομαι τη μοναδικότητά του, χωρίς συγκρίσεις. Το βοηθάω να ανακαλύψει τον εαυτό του.
  • Αντιμετωπίζω τα λάθη χωρίς πανικό, ως ευκαιρία για μάθηση. Βοηθάω το παιδί να επανορθώνει δημιουργικά και να δέχεται τις συνέπειες των πράξεών του. Οι άνθρωποι μαθαίνουν μόνο όταν αισθάνονται ότι έχουν αξία. Κάτι σπουδαίο που έχει δηλώσει η Erma Bombeck είναι ότι «Ένα παιδί χρειάζεται περισσότερο την αγάπη σου όταν την αξίζει λιγότερο».
  • Οργανώνω την οικογενειακή ζωή με κανόνες ελαστικούς, που εξυπηρετούν τους ανθρώπους στους κόλπους της.
  • Δεν κάνω για το παιδί ό,τι μπορεί να κάνει μόνο του. Το βοηθώ να αποκτήσει εμπειρίες υπευθυνότητας.
  • Διευκολύνω τις κοινωνικές του δεξιότητες κάνοντας το σπίτι ένα φιλόξενο μέρος για τους φίλους του. Όσο το παιδί είναι μικρό, οργανώνω συναντήσεις παιχνιδιού.
  • Ενθαρρύνω το παιδί να εκφράζει τη δημιουργικότητά του. Προσφέρω ευκαιρίες για να κεντρίσω το ενδιαφέρον του και με υπομονή το καθοδηγώ έως ότου αποκτήσει ικανότητα σε αυτό που κάνει.
  • Βοηθάω το παιδί να καταλαβαίνει και να εκτιμάει το σώμα του, να το αναπτύσσει βρίσκοντάς το όμορφο και χρήσιμο.
  • Ανακουφίζω από την υπερβολική αυτοεστίαση και βοηθάω το παιδί να συνδεθεί με κάτι πιο μεγάλο από τον εαυτό του.
  • Αισθάνομαι άνετα να μιλήσω για την αυτοεκτίμησή μου. Μια απλή μεταφορά, όπως ένα καζάνι, με διευκολύνει να μιλήσω για αισθήματα που ίσως δυσκολεύομαι να εκφράσω. «Το καζάνι μου είναι γεμάτο σήμερα» ή «χρειάζομαι λίγο χρόνο, σήμερα στράγγιξε το καζάνι μου». Όταν νιώθω κατάπτωση, το παραδέχομαι. Δεν υποτιμώ τα συναισθήματά μου. Δεν καταδικάζω τον εαυτό μου, ούτε προβάλλω τα συναισθήματά μου στους άλλους. Αντιμετωπίζω την πτώση σαν μια ανθρώπινη κατάσταση, ενάντια στην οποία πρέπει να παλέψω.
  • Φροντίζω τη δική μου αυτοεκτίμηση! Ένα αγαπημένο κόλπο είναι να αντιμετωπίζω κάτι αρνητικό που προέρχεται έξω από εμένα ως κάτι με το οποίο πρέπει να τα βγάλω πέρα και όχι σαν μέσο για να προσδιορίζω τον εαυτό μου.
Photo by Myles Tan on Unsplash

Ας σταθούμε λίγο στο τελευταίο. Οι γονείς αποτελούμε για τα παιδιά μας πρότυπα. Δεν μπορούμε όμως να τους μάθουμε κάτι αν εμείς δεν το ξέρουμε. Συνηθίζει κάποιες φορές κανείς τόσο πολύ στα χαμηλά αισθήματα αυταξίας που εύκολα πείθεται πως δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Ευτυχώς όμως πάντα υπάρχει η ευκαιρία να βελτιώσει κανείς την αυτοεκτίμησή του. Το συναίσθημα να μη δίνω αξία στον εαυτό μου μαθαίνεται άρα και ξεμαθαίνεται και κάτι καινούριο μπορεί να αναβλύσει. Οι άνθρωποι μπορούμε πάντα να αλλάξουμε, αφού ωριμάζουμε και μαθαίνουμε καινούρια πράγματα. Αρκεί να παραδεχτώ πρόθυμα ότι κάτι δε μου αρέσει και να αποφασίσω να αλλάξω. Να αποδεχτώ τα αποτελέσματα των πράξεων μου, να συγχωρήσω τον εαυτό μου και να μάθω να φέρομαι διαφορετικά. Μία τέτοια προσπάθεια χρειάζεται χρόνο, υπομονή και κουράγιο να διακινδυνεύσω.

Μπορούμε με τους παραπάνω τρόπους να κάνουμε την οικογένεια μας τόπο όπου μεγαλώνουν άνθρωποι που συναισθάνονται την αξία τους, μπορούν να σταθούν στα πόδια τους, να αγαπήσουν και να αγωνιστούν έντιμα. Τελικά, να φτιάξουμε έναν κόσμο που υπηρετεί την ανθρώπινη πλευρά των ανθρώπων.

Βιβλιογραφία:
V. Satir “Πλάθοντας ανθρώπους” (Εκδόσεις Κέδρος, 1989)